Λογοτεχνία και Ψυχιατρική - Μια ένωση ζωής
 |
| Μυρτώ και Άγγελος Κατακουζηνός |
 |
| Άγγελος Κατακουζηνός |
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο εγκαταλειμμένο μοναστήρι της Περιβολής κοντά στο χωριό Άντισσα, θέλοντας να θαυμάσει από κοντά τη μεταβυζαντινή τοιχογραφία όπου εικονίζεται «Η Θάλασσα αποδίδουσα τους νεκρούς» γνωστή και ως «Η Παναγιά η Γοργόνα», βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σκηνή που του άλλαξε τη ζωή: ένα αλυσοδεμένο κορίτσι να εκλιπαρεί για βοήθεια υποφέροντας από κάποια ψυχική διαταραχή χωρίς κανείς να μπορεί να το βοηθήσει. Το γεγονός αυτό στήθηκε η αφορμή για να σπουδάσει την ψυχιατρική επιστήμη και να αφιερωθεί σε όλη του τη ζωή στην ανακούφιση της ανθρώπινης ψυχής.
Αμέσως μετά βρέθηκε στη Γαλλία όπου σπούδασε Ιατρική στο Πενεπιστήμιο του Montpellier. Ήταν τόσο δημοφιλής που σύντομα εκλέχθηκε αντιπρόσωπος των Ελλήνων φοιτητών. Δύο χρόνια αργότερα μετακινήθηκε στο Παρίσι, θέλοντας να συνεχίσει τις σπουδές του με τους περίφημους καθηγητές J. Sicard και Th. Alajouanine στα νοσοκομεία Necker και Salpetriere. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Γαλλία θεμελίωσε ισχυρές φιλίες με άλλους φοιτητές, οι οποίοι στη συνέχεια θα γίνονταν ηγετικές μορφές της ελληνικής πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής και θα αποτελούσαν την λεγόμενη “γενιά του ‘30”. Οι εμπειρίες του από αυτά τα χρόνια παρουσιάστηκαν αργότερα σε μια σειρά από ψυχογραφήματα των παλαιών αυτών φίλων.
Μετά από δέκα χρόνια στο εξωτερικό, αρνήθηκε προτάσεις να εργαστεί στη Γαλλία και τις ΗΠΑ καιεπέστρεψε στην πατρίδα του. Λίγο αργότερα γνώρισε τη Λητώ Πρωτόπαππα, με την οποία παντρέυτηκαν το 1934. Αποδέχθηκε την πρόσκληση να ιδρύσει μια από τις πρώτες ψυχιατρικές κλινικές στην Ελλάδα, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Ήταν ένας από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν την ναρκο-αναλυτική μέθοδο και σύντομα απέκτησε διεθνή φήμη και προσέλκυσε πολλούς πελάτες από το Παρίσι και το Λονδίνο στο ιατρείο του στην Αθήνα, όπως τον William Faulkner, τον Albert Camus αλλά και τον Αριστοτέλη Ωνάση.
Πέρα όμως από την ιατρική του καριέρα και τις εκτενείς δημοσιεύσεις του στα ελληνικά, γαλλικά και γερμανικά, ο Άγγελος Κατακουζηνός ήταν άνθρωπος υψηλής πνευματικότητας και αγαπούσε την τέχνη. Ίδρυσε το Γαλλοελληνικό Ινστιτούτο και την Ελληνοαμερικανική Ένωση, αμφότερα με στόχο την προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών. Οι στοχαστικές ομιλίες του και οι προσωπικότητες που προσείλκυε στις διαλέξεις που οργάνωνε συγκέντρωναν την προσοχή και προκαλούσαν θαυμασμό. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 50 προσκάλεσε τον κάτοχο του βραβείου Νόμπελ Albert Camus να μιλήσει σε συνέδριο για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Παρά το γεγονός ότι είχε εκλεγεί καθηγητής ψυχιατρικής στον Πανεπιστήμιο του Παρισιού και ήταν μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και μέλος της Λεγεώνας της Τιμής, δεν απόλαυσε αντίστοιχη αναγνώριση της αξίας του στη χώρα του. Όταν έκανε αίτηση για έδρα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, αυτή απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι ήταν “…υπερβολικά καλός ομιλητής, πειστικός και διαυγής, συνεπώς ικανός να αποπροσανατολίσει του φοιτητές”! Πολλά χρόνια αργότερα, το 1979, δεν έγινε δεκτός στην Ακαδημία των Αθηνών. Αν υπήρχε μια μόνη φράση που να μπορεί να περιλάβει τη ζωή του Κατακουζηνού και τη σχέση του με την αγαπημένη του πατρίδα, αυτή θα έπρεπε να είναι η ρήση του Γιώργου Σεφέρη από το Τετράδιο Γυμνασμάτων: «Όπου και να πάω, η Ελλάδα με πληγώνει». Παρόλα αυτά, ο Κατακουζηνός δεν εγκατέλειψε την Ελλάδα και παρέμεινε πιστός στο όραμα που είχε διαμορφώσει ως έφηβος στη Λέσβο.
Η Λητώ Κατακουζηνού, 🔻το γένος Πρωτόπαππα, γεννήθηκε το 1914 στο Πειραιά. Από μικρή ηλικία έφυγε, μαζί με τη μητέρα της, για Βερολίνο και Ρώμη, από όπου επέστρεψε σε ηλικία 20 ετών. Είχε μία ισχυρή προσωπικότητα με πολλές καλλιτεχνικές κλίσεις και μεγάλη αγάπη προς τη λογοτεχνία. Μιλούσε με άνεση Γαλλικά, Αγγλικά, Γερμανικά και Ιταλικά.
Με τον Άγγελο Κατακουζηνό γνωρίστηκαν για πρώτη φορά στο Νέο Φάληρο το 1932 και δύο χρόνια μετά, στις 14 Νοεμβρίου του 1934, παντρεύτηκαν. Μαζί με το Βαλή, όπως αποκαλούσε χαιδευτικά τον Άγγελο, αγαπούσαν την Ελλάδα και συμμετείχαν ενεργά στην αντίσταση κατά της Γερμανικής Κατοχής. Τα χρόνια που ακολούθησαν η Λητώ στράφηκε προς τη λογοτεχνία και το 1949 κυκλοφόρησε το θεατρικό έργο της «Φωτεινό Μονοπάτι», το οποίο ανέβηκε την ίδια χρονιά στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη. Άλλα έργα της είναι: Η νουβέλα Του Έρωτα και της Θάλασσας, 1950, η συλλογή διηγημάτων Κύματα, 1957 και το μυθιστόρημα Απ’ το Δείλι ως την Αυγή, 1957, όλα από τις εκδόσεις Ίκαρος. Καθώς επίσης και η συλλογή διηγημάτων Όμορφο Καράβι μου – Θύμησή μου, 1977 και Συντροφιά με τον Albert Camus, 1979, από τον εκδοτικό οίκο Ερμείας.
Στην ατμόσφαιρα του διαμερίσματος όπου μετακόμισαν το 1960 προσπάθησαν να ενσωματώσουν όσα αγαπούσαν. Όλα τα έργα τέχνης στη συλλογή τους ήταν δώρα των φίλων τους, καθώς οι Κατακουζηνοί ήταν από μεγαλοαστικές οικογένειες αλλά όχι πλούσιοι με τα μέτρα της εποχής. Το διαμέρισμα του ζευγαριού έγινε κέντρο συγκέντρωσης για επιστήμονες, πολιτικούς, συγγραφείς, φιλοσόφους, ποιητές και κάθε είδους πνευματικών άνθρωπων της εποχής τους και για όλο αυτόν τον κόσμο η Λητώ υπήρξε η μούσα.
Εκεί απήγγειλαν ποιήματά τους ο Γιώργος Σεφέρης και η Μυρτιώτισσα, εκεί διάβασε αποσπάσματα από τον «Μέγα Ανατολικό» ο Ανδρέας Εμπειρίκος, εκεί έπαιξε πρώτη φορά στο παλιό Steinway του σπιτιού, τραγούδια από τον «Μεγάλο Ερωτικό» ο Μάνος Χατζιδάκις. Ποιητικές βραδιές, ρεσιτάλ απαγγελίας, συναυλίες, ατέρμονες φιλοσοφικές και φιλολογικές συζητήσεις με κύρια εμψυχώτρια πάντοτε τη Λητώ, όπως επισημαίνει ο Γιάννης Τσαρούχης, στενός φίλος του ζεύγους στον πρόλογο του στο βιβλίο της Λητώς «Άγγελος Κατακουζηνός, ο Βαλής μου».
Πηγή: http://katakouzenos.gr/lito-valis/ Copyright © Ίδρυμα Άγγελου & Λητώς Κατακουζηνού
