Σεπτέμβριος 1922 - Η Καταστροφή της Σμύρνης

Το Χρονικό της Προδοσίας

Σμύρνη - Αλσαντσάκ

Urla Island - Izmir Σμύρνη Νήσος Ούρλα

Στις 12 Σεπτεμβρίου 2012, έκλεισαν 90 χρόνια από τη Καταστροφή 12/9/~13/9/1922 της άλλοτε ακμάζουσας και κραταιάς Σμύρνης. Μετά την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού - στις 7 Σεπτεμβρίου μπήκαν οι Τούρκοι στη πόλη. Εμφανίσθηκαν από τη Δυτική πλευρά της παραλίας που έπιανε όλο το μήκος της πόλης και σε λίγη ώρα επεκτάθηκαν σε όλο το μήκος της - ως την άκρη της (Punta).- αλλιώς Alsancak - περιοχή που εκτεινόταν στο βόρειο άκρο της προκυμαίας όπου έμεναν αποκλειστικά Έλληνες.

Επικεφαλής των Τουρκικών στρατευμάτων ήταν ο ίδιος ο ιδρυτής του "Νέου Ισλάμ" - όπως ο ίδιος ήθελε να αποκαλείται, ο Κεμάλ Ατατούκ - ο ίδιος γεννημένος στην Ελλάδα και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη! Ενώ τα προηγούμενα χρόνια είχε υποκριθεί το φίλο της Ελλάδος. Μάλιστα, είχε επισκεφθεί και την Αθήνα εθιμοτυπικώς και είχε παρακολουθήσει θεατρική παράσταση που πρωταγωνιστούσε η γνωστή ηθοποιός της επιθεώρησης της εποχής εκείνης - η Ζωζώ Νταλμάς - της οποίας δήλωνε αρχικά θαυμαστής ενώ μετέπειτα δημιούργησε δεσμό μαζί της, εγκαθιστώντας τη στα Ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ (Dolmabahce) στην Ίσταμπουλ!

(Αυτά σαν σημειολογία για τον χαρακτήρα του μετέπειτα αρχηγού των ορδών που έσφαξαν τους κατοίκους της μαρτυρικής Σμύρνης)...

Στην αρχή οι ντόπιοι κάτοικοι Έλληνες χριστιανοί ως επί το πλείστον, Αρμένιοι, Εβραίοι νόμισαν πως τους εισβολείς στρατιώτες θα τους κρατούσε σε τάξη το Συμμαχικό Ναυτικό - από Αμερικανικά, Αγγλικά και Γαλλικά πλοία αγκυροβολημένα στ' ανοιχτά του λιμανιού, που επιτηρούσε την περιοχή. Δεν ανησύχησαν λοιπόν.  Όμως αυτή η ησυχία έμελλε να διακοπεί για πάντα...

Οι εξελίξεις ακολούθησαν ραγδαίες: Σε λίγες ώρες οι Τούρκοι στρατιώτες χωρίς αφορμή, άρχισαν να βιαιοπραγούν κατά των Αρμενίων εμπόρων της παραλίας, καταστρέφοντας τα μαγαζιά και λεηλατώντας τις πραμάτειες. Ο καπετάνιος που κατέβηκε από το Αμερικανικό πλοίο βλέποντας τη φασαρία, και τους ρώτησε αυστηρά τι είναι αυτά που κάνουν εκεί, πήρε την απάντηση πως είχαν εντολή να εκδιώξουν τους Αρμένιους! "Υπακούμε στην εντολή να τους διώξουμε από την πόλη". Εκείνος έκανε στροφή και κινήθηκε πίσω προς το πλοίο του μη θέλοντας να αντιπαρατεθεί στις διαταγές του Κεμάλ Ατατούρκ! (Kemal Ataturk)

Το σύνθημα λοιπόν είχε δοθεί και αφορούσε αρχικά τους Αρμένιους. Την επαύριο, αυτόπτες μάρτυρες από το Αμερικανικό Ινστιτούτο είδαν Τούρκους στρατιώτες να πετάνε αναμμένες δάδες και  ν' αδειάζουν μπιτόνια με πετρέλαιο αδιακρίτως μέσα σε σπίτια - στη περιοχή του Paradise που ήταν και οι επαύλεις των πλουσίων Ελλήνων αλλά και στις συνοικίες των Αρμενίων, των Εβραίων... Η μόνη συνοικία που έμεινε ανέπαφη απ' τη φωτιά ήταν η Τουρκική! Το ίδιο βράδυ έντρομοι οι κάτοικοι άφηναν τα σπίτια τους που καίγονταν. Η διαταγή ήταν ν' αδειάσει η Σμύρνη!

Με λιγοστά υπάρχοντα ξεχύνονταν κατά σμήνη στη παραλία, άλλοι προς τα πλοία, άλλοι προς τη ξένη παροικία (Paradise) να βρουν καταφύγιο στις ξένες Σχολές, Λέσχες και Προξενεία. Η νύχτα είχε πέσει, η φωτιά κι ο καπνός έζωναν όλη την άλλοτε ωραία πόλη. Τα περίτεχνα κτίρια της παραλίας καίγονταν, τα μαγαζιά τυλιγμένα στις φλόγες, η μεγάλη παραλία του Alsancak τυλιγμένη στο μαύρο σεντόνι από στοιβαγμένους στις αποβάθρες ανθρώπους, τους καπνούς και τη φωτιά. 

Κάποιοι Γάλλοι στρατιώτες που είχαν βγει στην παραλία να παρακολουθήσουν τα τεκταινόμενα στη παραλία με το πλήθος και τα κατεστραμμένα καταστήματα, δεν έκαναν τίποτα όταν μπροστά τους, περιέλουσαν με πετρέλαιο τους ξαπλωμένους ανθρώπους που κοιμόντουσαν ακουμπισμένο σε σακιά με εμπορεύματα. Απαθείς δεν αναμείχθηκαν στην αποτρόπαιη πράξη να καίνε ζωντανούς ανήμπορους, τρομοκρατημένους, εξουθενωμένους ανθρώπους.

Πρόσφυγες στη χώρα των προγόνων τους, κάτοικοι γηγενείς των χωμάτων της από τα βάθη της Ιστορίας πριν την έλευση των κατακτητών... Τώρα μέσα σε δυο νύχτες όλα είχαν αλλάξει: Στριμωγμένοι μέσα σε βάρκες και καΐκια κάθε λογής πλεούμενο, πλησίαζαν τα καράβια στ' ανοιχτά, προσπαθούσαν ν' ανέβουν τη σκάλα που θα τους οδηγούσε μακριά απ' τη φρίκη της παραλίας. Άλλοι το κατάφερναν άλλοι όχι καθώς τους έσπρωχναν απ' τα καράβια ξανά προς τη θάλασσα, με το φόβο ότι θα βούλιαζε το καράβι απ' τον τόσο κόσμο...

Την επαύριο κιόλας της αρχικής φωτιάς, ο Πατριάρχης Χρυσόστομος κρεμάστηκε απ' τους Τούρκους στρατιώτες αφού πρώτα βασανίστηκε φρικτά. Οι θηριωδίες δεν είχαν τελειωμό...ώσπου ν' αδειάσει η Σμύρνη, ν' αποδοθεί στη Τούρκικη μειονότητα (23%) - οι Έλληνες ήταν (45%).

Αρχικά τους Έλληνες στρατιώτες όταν μπήκαν στη Σμύρνη, τους υποδέχθηκαν οι ντόπιο Σμυρνιοί με πανηγυρισμούς. Την αποχώρηση τους ούτε που την είδαν!

Όταν μπήκαν οι Τούρκοι ύπουλα από τη πλαϊνή πλευρά, νόμισαν πως δεν κινδυνεύουν, ότι θα ήταν κάποιο σχέδιο αναδιάταξης των δυνάμεων του στρατού του Κεμάλ. Τα συμμαχικά πλοία στ' ανοιχτά ήταν εγγύηση της ασφάλειας τους, σκέφτονταν. Δεν πήγαινε ο νους τους στο κακό - ότι με τη λήξη του Ελληνο - Τουρκικού πολέμου που αφρόνως είχε κηρυχθεί, θα έφθανε και η δική τους εξαφάνιση από τα πάτρια εδάφη. Από την πολυαγαπημένη τους πατρίδα, τη Σμύρνη τη ξακουστή! Ωστόσο την Ένωση με τη μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα πάντα την ήθελαν και γι' αυτό είχαν υποδεχθεί τον Ελληνικό Στρατό με ενθουσιασμό. Αλίμονο, δεν ήξεραν τι θα τους περίμενε!...

Σήμερα λίγα κτίρια έχουν μείνει από τα μπαρόκ κτίσματα της παραλίας του Alsancak. Καταστράφηκαν ολοσχερώς από τη φωτιά. Ωστόσο προς το εσωτερικό της πόλης προς την παλιά Σμύρνη υπάρχουν κτίσματα που έχουν σωθεί και έχουν κάποια αρχιτεκτονικά στοιχεία από τα παλιά μεγαλόπρεπα κτίρια της παραλίας.

—"Στο σπίτι μου στην Αθήνα, το φαγητό που έφτιαχνε η γιαγιά μου συνήθως, ήταν η κότα με τις χυλοπίτες!" Θάνος Βερέμης (καθηγητής πολιτικής Ιστορίας Παν/μιο Αθηνών) - Ρ/Σ skai

Της ίδιας παραλίας που επί χρόνια Σμυρνιοί και Σμυρνιές έβγαιναν βόλτα, πήγαιναν στα ζαχαροπλαστεία, κάθονταν στη βεράντα του Grand Hotel (Buyuk Huck Hotel, στο πάρκο με τους Φοίνικες. Αναπάντεχα βρίσκονταν τώρα στριμωγμένοι στην ίδια αυτή παραλία που έσφυζε από ζωή και διασκεδάσεις, ευμάρεια και ευζωία. Έτρεχαν όλη μέρα, διωγμένοι, πανικόβλητοι, με το φόβο του θανάτου στα μάτια... Ποιος θα το περίμενε με τα σπίτια τους να καίγονται πίσω, ότι θα αγωνίζονταν να μπουν στις λιγοστές βάρκες για τα πλοία που θα τους έσωζαν από την κόλαση της καταστροφής. Ήξεραν πως όσοι θα έμεναν πίσω θα έβρισκαν το σίγουρο θάνατο. 💦 βλέπε σχετικό άρθρο "Η Μάστιγα της Ασίας".

Η καταστροφή της Σμύρνης υπήρξε μια κατάφωρη προδοσία. Γιατί μπήκε ο Ελληνικός Στρατός στη Σμύρνη - οι Σμυρνιοί πάντως δεν τον είχαν καλέσει και γιατί αποχωρώντας τους άφησε απροστάτευτους στο έλεος των μεγαλεπήβολων, εθνικιστικών επιδιώξεων για τη Μεγάλη Τουρκία του ανηλεούς Κεμάλ Ατατούρκ;

Την εποχή που έφθασαν οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη, η Αθήνα δεν ήταν τίποτα. Έφεραν την αλλαγή, νέα σύγχρονα ήθη και πρακτικές. Το οικονομικό επιχειρείν.

Μια προδοσία που ποτέ δεν βρήκε δικαίωση για τους ανθρώπους που έπληξε ανεπανόρθωτα. Καθώς οι ίδιοι έλεγαν αργότερα όταν είχαν εγκατασταθεί στην Ελλάδα: "Στη Τουρκία που ήταν πατρίδα μας, ήμασταν πρόσφυγες και ξένοι για τους Τούρκους, στην Ελλάδα που ήταν πατρίδα μας, πρόσφυγες και ξένοι για τους Έλληνες"!

Επεξηγήσεις

Κεμάλ Ατατούρκ: (πατέρας των Τούρκων) - Μουσούφ Κεμάλ Πασά: Μέλος των Νεοτούρκων. Στη Σαμψούντα αυτονομείται από τους Νεότουρκους και καλεί τις Ισλαμικές μάζες να ξεσηκωθούν έτσι εκτοξεύτηκε το Ισλάμ.

Η ήττα των Ελλήνων ήταν η νίκη των Τούρκων. Το 1920 καταργείται ο Σουλτάνος και ανεβαίνει ο Κεμάλ. Αρχίζει να οργανώνει το αντάρτικο. Η Γαλλική διπλωματία κάνει στροφή και υποστηρίζει τους Τούρκους που στο μεταξύ έχουν πάρει όλα τα πολεμοφόδια που οι Γάλλοι αφήνουν στην αποχώρηση τους. Ως αντάλλαγμα για την υποστήριξη στον Κεμάλ πήραν τη διαβεβαίωση του πως θα τους παραχωρήσει τα πετρέλαια της Μοσούλης.

Η Συνθήκη των Σεβρών

Λόγω του Διχασμού, της μεταστροφής της Γαλλικής και Βρετανικής πολιτικής για την Ιωνία, η Συνθήκη αυτή 28/7~10/8/1920 δεν μπόρεσε να τηρηθεί. Από την Ελληνική πλευρά υπερεκτιμήθηκε η υποστήριξη των Συμμάχων (Αγγλο-Γάλλων). Επίσης η δολοφονική απόπειρα κατά του Ε. Βενιζέλου υπήρξε καταλυτική για το σθένος και την αγωνιστικότητα του Ηγέτη Βενιζέλου.

Καταρρακωμένος ψυχικά προκηρύσσει εκλογές τις οποίες χάνει απ' τον αντίπαλο του Δημήτριο Γούναρη (Πάτρα 1867 - Γουδή 1922) που σαν σύνθημα του είχε προτάξει το "Ανατροπή του Τυράννου"! Αυτοί συνέχισαν την Μικρασιατική Εκστρατεία, με απώτατο σκοπό την κατάληψη της Άγκυρας! παρά τη δυσαρέσκεια και την κούραση του λαού, τα πύρινα άρθρα του Γεωργίου Βλάχου - εκδότη της Καθημερινής που είχαν ως αποκορύφωμα το περίφημο άρθρο με τον τίτλο "Οίκαδε!" δηλ. Γυρίστε σπίτι! προς τους στρατιώτες! Αυτά ήταν τα προεκλογικά τεκταινόμενα.

Εντωμεταξύ ο στρατός που είχε μπει στη Σμύρνη (2/5/1919) και είχε τρόπον τινά απελευθερώσει τους Έλληνες που αριθμούσαν το 49% του πληθυσμού της. Οι Τούρκοι ανέρχονταν στο 24% οι υπόλοιποι ήταν ξένοι 13%, εκ των οποίων το 5% Ευρωπαίοι, Αρμένιοι 7% και Εβραίοι 7%.

Η Μάχη του Σαγγάριου - 1921 - Το Βατερλό του Γούναρη

Μετά την επικράτηση του Γούναρη, ο Ελληνικός Στρατός που αριθμούσε 100.000 στρατιώτες αν και χειμώνας, προφανώς για να πείσει του "Συμμάχους" για το αξιόμαχο του και για να εδραιώσει τα εδάφη που είχαν παραχωρηθεί κατά τη Συνθήκη των Σεβρών (Traité de Sèvres) (που κατοχύρωνε όμως εδάφη γύρω από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης και όχι στα βάθη της Ανατολίας!) που είχε υπογράψει ο Βενιζέλος, συνεχίζει να προελαύνει στα βάθη της Ανατολίας υπό την ηγεσία του Βασιλιά Κων/νου Α΄ και των επικεφαλής του στρατεύματος Αξιωματικών Παρασκευόπουλου και Πάγκαλου.

Η πορεία όμως αυτή ανακόπτεται ή τουλάχιστον αυτή η νικηφόρος προέλαση υφίσταται το πρώτο και καθοριστικό πλήγμα, στη Μάχη του Σαγγαρίου (10~21 Αυγούστου), από τον Κεμάλ. Από κει και μετά η αντίστροφη μέτρηση για την Καταστροφή είχε ξεκινήσει.

Πληροφορίες για το άρθρο αυτό: πηγή — φώτο 1, 2